مقدمه:
نوعی از تشیع، در جامعهی امروز ما به عنوان دین رسمی پذیرفته شده که بخشهایی از قواعد نظری و قوانین عملی آن، در هیچ کتاب و سندی نوشته نشده و مستند به هیچ سند معتبری از وحی نیست، ولی به شدت در عمل، مراعات میشود و بدنهی اصلی فرهنگی دینداری عوام شیعهی امروز را تشکیل میدهد، این نوع از تشیع را «تشیع نانوشته» مینامیم.
چون این دیدگاهها و اعمال، در نزد تقریباً عموم شیعیان ایران رایج است، از آن به «تشیع» یاد میکنیم ولی در حقیقت، اینها تشیع ناب و خالص نیست. و از آن جهت به آن «نانوشته» میگوییم که عمدهی آن، حتی در جایی نوشته نشده و فقط به صورت سینه به سینه از نسلی به نسل بعد منتقل میگردد، یا به صورت موجی توسط رسانههای جمعی (تلویزیون، رادیو، اینترنت و روزنامه) به قالب عملی دینی جلوهگر میشود.
البته باید توجه داشت که این دیدگاهها و آداب عملی، از مواردی انتخاب شده که عمومیت دارد و قسمت زیادی از دیدگاهها و آداب و رسوم شیعیان در نقاط مختلف ایران، در آن نیامده است.
همچنین لازم به ذکر است که این دیدگاهها و آداب، مربوط به شیعیان ایران است و اگر دیدگاهها و آداب سایر شیعیان مانند شیعیان عراق، عربستان، هند و پاکستان مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد، عجایب و غرایب بسیار دیگری بر این مجموعه افزوده میشود.
و نیز باید توجه داشت که این دیدگاهها و آداب و رسوم، مربوط به زمان حال است و از آنچه در گذشته، رایج بوده و اکنون مورد توجه نیست، چشمپوشی شده است. امیدواریم روزی بیاید که موارد یاد شده در ذیل، با موارد منهاجی آن، جایگزین گردد.
در ادامه، نمونههایی از تفاوت «تشیع نانوشته» به همراه مقایسهاش با دیدگاهها و اعمال توصیهشده در «منهاج فردوسیان» را بیان میکنیم تا تفاوت این دو نوع از تشیع، بهتر آشکار شود. البته لازم به ذکر است که بعضی از این دیدگاهها و رفتارها، دین نیست بلکه «آئین» است یعنی به عنوان تشیع بدان پرداخته نمیشود ولی در حد دستورات دینی، محترم شمرده میشود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کارهای تشیع نانوشته در بارهی عزاداری:
۱. در تشیع نانوشته، در ایام شهادت اهل بیت (علیهمالسلام) یا مجالسی که به عنوان عزاداری بر پا میکنند، با ریتم مشخص، به سینه میزنند.
در منهاج فردوسیان، در ایام شهادت اهل بیت (علیهمالسلام) یا مجالسی که به عنوان عزاداری بر پا میشود، روضهخوانی و گریه میکنند.
۲. در تشیع نانوشته، در عزاداریها، با زنجیر و همراه با ریتم مشخص، به خودشان میزنند.
در منهاج فردوسیان، بهترین عزاداری را ذکر فضایل و اشکریختن بر مظلومیتشان میدانند.
۳. در تشیع نانوشته، در ایام شهادت اهل بیت (علیهمالسلام) لباس سیاه میپوشند و پارچههای سیاه آویزان میکنند.
در منهاج فردوسیان، سیاه پوشیدن در عزا و سیاهپوش کردن در و دیوارها سفارش نشده است.
۴. در تشیع نانوشته، در عزاداریهایشان برای اهل بیت (علیهمالسلام) از آلات موسیقی مانند طبل و سنج و نَی استفاده میکنند.
در منهاج فردوسیان، استفاده از هر گونه ساز موسیقی در شادی یا عزا، در مجالس خودشان یا به نام اولیای دین، ممنوع است.
۵. در تشیع نانوشته، برخی عزاداریها را به صورت دهه برگزار میکنند؛ مانند دههی اول محرم، دههی فاطمیهی اول، دههی فاطمیهی دوم، دههی محسنیه، دههی مسلمیه و دههی آخر صفر.
در منهاج فردوسیان، توصیهای به عزاداری به صورت دهه، نیامده است.
۶. در تشیع نانوشته، زنها در دو ماه محرم و صفر، به احترام اهل بیت (علیهمالسلام) آرایش و اصلاح مو و صورت نمیکنند.
در منهاج فردوسیان، زنها برای نماز و شوهر، آرایش میکنند و هیچگاه بدون آرایش نمیمانند.
۷. در تشیع نانوشته، مردها در محرم و صفر یا دههی اول محرم، ریششان را به احترام عزای اهل بیت (علیهمالسلام) نمیتراشند.
در منهاج فردوسیان، مردها بعد از رسیدن به سن تکلیف، هیچگاه ریششان را نمیتراشند.
۸. در تشیع نانوشته، در روز عاشورا در دستهجات عزاداری به سینهزنی و زنجیرزنی میپردازند و عدهای، به توزیع غذا و شربت نذری و جمع کثیری به جمعآوری غذاهای نذری و نوشیدن انواع شربتها مشغول میشوند.
در منهاج فردوسیان، در روز عاشورا، علاوه بر گریه بر سالار شهیدان، هزار مرتبه سورهی توحید را تلاوت میکنند و از اول روز تا بعد از اذان ظهر روز عاشورا، آب و غذا نمیخورند.
۹. در تشیع نانوشته، در روز عاشورا، قمه میزنند.
در منهاج فردوسیان، توصیهای به قمهزنی نیامده و اگر ضرر جسمی، روحی یا آبرویی برای قمهزن یا استادان منهاج فردوسیان (علیهمالسلام) داشته باشد، مانع از رسیدن به کمال و سعادت میدانند.
۱۰. در تشیع نانوشته، خوردن تخمه، آجیل، شیرینی و میوه در شب و روز شهادت ائمهی طاهرین (علیهمالسلام) را مایهی بیاحترامی به آن بزرگواران میشمارند و ترک میکنند و کسی که مرتکب چنین اعمالی شود، را در حد کافر میدانند.
در منهاج فردوسیان، استفاده از هیچ نوع غذای حلالی دلالت بر احترام یا بیاحترامی به کسی و چیزی ندارد.
۱۱. در تشیع نانوشته، در شهادت برخی معصومین (مانند حضرت فاطمه ـ سلاماللهعلیها ـ و امام صادق ـ علیهالسلام) پیاده و گاهی با پای برهنه، به طرف مرقد امامان و امامزادگان حرکت میکنند.
در منهاج فردوسیان، توصیهای به چنین کاری نشده است.
۱۲. در تشیع نانوشته، در روزهای منتهی به اربعین حسینی، به سوی کربلا، پیادهروی میکنند.
در منهاج فردوسیان، توصیهای به چنین کاری نشده است.